Είναι σωστή η εμπιστοσύνη που δείχνουμε προς τους άλλους ανθρώπους; Μήπως εμπιστευόμαστε πολύ εύκολα ή μήπως είμαστε πολύ καχύποπτοι;
Η εμπιστοσύνη είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι άνθρωποι και είναι κάτι πραγματικά απαραίτητο. Αλλά για να δείξουμε απολύτως ξεκάθαρα την αξία της εμπιστοσύνης ας δούμε κάποια ακραία παραδείγματα.
Ας υποθέσουμε ότι δεν αισθανόμαστε εμπιστοσύνη για κανένα άτομο και για κανένα λόγο. Τι θα συνέβαινε σε καθημερινές καταστάσεις; Μπορεί να μην στέλναμε τα παιδιά μας στο σχολείο γιατί δεν θα εμπιστευόμασταν τους εκπαιδευτικούς, ή μπορεί σε περίπτωση ιατρικής ανάγκης να μην επισκεπτόμασταν ένα νοσοκομείο γιατί δεν θα εμπιστευόμασταν τους επαγγελματίες υγείας.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι αισθανόμαστε απεριόριστη εμπιστοσύνη για οποιοδήποτε άτομο. Τι θα συνέβαινε σε τέτοια περίπτωση; Μπορεί να δίναμε σε κάποιον περαστικό τα κλειδιά του σπιτιού μας για να το χρησιμοποιήσει όσο θα λείπουμε, ή μπορεί να αφήναμε το παιδί μας σε κάποιον άγνωστο μέχρι να τελειώσουμε την δουλειά μας.
Και ενώ τα παραπάνω παραδείγματα είναι αρκετά ακραία, οι άνθρωποι μερικές φορές δεν διστάζουν να σκέφτονται και να ενεργούν ακραία. Πάντως η συντριπτική πλειοψηφία πιστεύω ότι κινείται σε ενδιάμεσα στάδια, όπου ο κάθε άνθρωπος αξιοποιεί τα προσωπικά του βιώματα για να αξιολογήσει τις καταστάσεις και τους ανθρώπους που έχει γύρω του, ώστε να αποφασίσει για το επίπεδο εμπιστοσύνης που μπορεί να χρησιμοποιήσει.
Ένας πολύ απλός τρόπος, αν και μάλλον τελείως ανακριβής, είναι να κατατάσσουμε τους ανθρώπους σε κατηγορίες και να δημιουργούμε τον προσωπικό μας δείκτη εμπιστοσύνης για κάθε κατηγορία ανθρώπων. Έτσι έχουμε συγκεκριμένο δείκτη για τους φίλους, κάποιο άλλο δείκτη για τους γιατρούς, κάποιον άλλο για τους πολιτικούς κλπ.
Ένας άλλος τρόπος, μάλλον αρκετά σύνθετος αλλά επίσης τελείως ανακριβής, είναι τα χαρακτηριστικά εμφάνισης. Άλλο δείκτη εμπιστοσύνης δείχνουμε σε κάποιον που έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά μ’ εμάς και άλλο σε όσους διαφέρουν πολύ π.χ. άλλη φυλή, χρώμα δέρματος, εθνικότητα. Επίσης μπορεί να μας επηρεάσουν τα ρούχα, τα μαλλιά, η έκφραση του προσώπου, η στάση του σώματος κλπ.
Τελικά σε ένα τόσο σημαντικό χαρακτηριστικό της ζωής μας όπως η εμπιστοσύνη, ο καθένας έχει αναπτύξει, κυρίως ασυναίσθητα, μια προσωπική ικανότητα να αξιολογεί τα άλλα άτομα. Όσο ακριβέστερες είναι οι αξιολογήσεις, τόσο μεγαλύτερο όφελος μπορεί να υπάρχει, και όσο χειρότερες είναι οι αξιολογήσεις, τόσο πιο δύσκολες ή ακόμη και επικίνδυνες καταστάσεις παρουσιάζονται.
Δεν υπάρχει σαφής κανόνας για το πως εξελίσσεται η εμπιστοσύνη, αλλά συνήθως είναι αποτέλεσμα πείρας και μνήμης.
Σε μια προσπάθεια εξερεύνησης των σχέσεων εμπιστοσύνης ο Νίκι Κέις δημιούργησε το 2017 ένα διαδραστικό εργαλείο-παιχνίδι το οποίο μετέφρασε στα ελληνικά ο Γρηγόρης Παυλάκης και το οποίο είναι ιδανικό για να εξερευνήσουμε καταστάσεις που ίσως μας βοηθήσουν να βελτιώσουμε τις ικανότητες μας σχετικά με το πως και πόσο εμπιστευόμαστε τα άλλα άτομα. Σας προτείνω να αφιερώσετε τον χρόνο που χρειάζεται για να παίξετε αλλά και μελετήσετε την λειτουργία του εργαλείου αυτού και των σχέσεων εμπιστοσύνης.
Σύνδεσμοι εφαρμογής
Η εξέλιξη της εμπιστοσύνης (ελληνικά)
The evolution of trust (english)