Η αναζήτηση λογισμικού που να καλύπτει κάποιες συγκεκριμένες απαιτήσεις μας, χρειάζεται αρκετή υπομονή και συχνά βρισκόμαστε σε περιορισμούς που δεν είναι εμφανείς από την αρχή.
Κάποιοι συνηθισμένοι περιορισμοί είναι το κόστος αγοράς του λογισμικού, η χρήση του από συγκεκριμένους υπολογιστές ή χρήστες, η χρονική διάρκεια κατά την οποία επιτρέπεται να το χρησιμοποιούμε, το είδος της χρήσης (προσωπική ή επαγγελματική) κλπ.
Συχνά όταν βρίσκουμε ένα λογισμικό που έχει μια λειτουργία που μας αρέσει, παραβλέπουμε την προσεκτικότερη ανάγνωση των περιορισμών του και καταλήγουμε να χρησιμοποιούμε ένα λογισμικό που ενώ στον παρόντα χρόνο μας βοηθάει σε κάποια εργασία, μελλοντικά μπορεί να μας δημιουργήσει πολλά προβλήματα εξ’ αιτίας των περιορισμών του.
Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που δημιουργήθηκε η κατηγορία λογισμικού που ονομάζουμε «Ελεύθερο Λογισμικό». Είναι διαφορετικό να παίρνουμε μια εφαρμογή «δωρεάν» χωρίς κανένα άλλο δικαίωμα εκτός από την χρήση της, και διαφορετικό όταν παίρνουμε μια εφαρμογή που είναι «Ελεύθερο Λογισμικό» την οποία έχουμε την νόμιμη δυνατότητα να αντιγράψουμε, τροποποιήσουμε και να την χρησιμοποιήσουμε όπως μας αρέσει, για όσο διάστημα μας αρέσει, σε όσους υπολογιστές και και όσους χρήστες μας αρέσει.
Διακοπή ελεύθερης χρήσης
Όταν ο αρχικός δημιουργός μιας δωρεάν εφαρμογής, που δεν είναι ελεύθερο λογισμικό, αποφασίσει να σταματήσει να την παρέχει δωρεάν, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.
Όταν ο αρχικός δημιουργός μιας εφαρμογής ελεύθερου λογισμικού αποφασίσει είτε να σταματήσει να την παρέχει δωρεάν, είτε να σταματήσει να την παρέχει εντελώς, τότε, οποιοσδήποτε άλλος, έχει την νόμιμη δυνατότητα να συνεχίσει να την χρησιμοποιεί, να την εξελίσσει και να την διανέμει σε τρίτους, αρκεί να διατηρήσει τον χαρακτήρα του ελεύθερου λογισμικού.
Στην πράξη
Επειδή όλα αυτά φαίνονται θεωρητικά και ίσως δεν είναι εμφανής η πρακτική τους αξία, ας δούμε ένα παράδειγμα.
Ιστότοπος μεγάλης επιχείρησης (π.χ. Google) μας δίνει την καταπληκτική δυνατότητα να πλοηγούμαστε σε ένα χάρτη όπου εκτός από δρόμους μπορούμε να βρίσκουμε και επιχειρήσεις και άλλα σημεία ενδιαφέροντος είτε με απεικόνιση χάρτη είτε με δορυφορικές εικόνες. Με την πάροδο των ετών αυτή η υπηρεσία έχει προσθέσει και κάποιες επιπλέον δυνατότητες που είναι πολύ χρήσιμες, όπως η εύρεση διαδρομής, η μέτρηση απόστασης και άλλες.
Μιας και αυτά που μας παρέχονται είναι ιδιοκτησίας της επιχείρησης, οποιαδήποτε χρονική στιγμή μπορούν να βάλουν περιορισμούς προκειμένου να καλύψουν τα έξοδα που έχει η επιχείρηση καθώς παρέχει αυτή την υπηρεσία, αλλά και για να αυξήσουν τα κέρδη της.
Κάποιοι τέτοιοι περιορισμοί θα μπορούσαν να είναι: ο έλεγχος της ποσότητας των δεδομένων που λαμβάνουμε, η αύξηση της προβολής εξαναγκασμένων διαφημίσεων, η επιλεκτική πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες ή υπηρεσίες κλπ.
Και ενώ στην αρχή είναι όλα δωρεάν, σιγά-σιγά με την πάροδο των ετών, καταλήγουμε να είμαστε εξαρτημένοι από μία εταιρία και να πληρώνουμε για τις διάφορες παροχές της.
Το OpenStreetMap
Σε αντιδιαστολή με το ιδιόκτητο λογισμικό, υπάρχει το Ελεύθερο Λογισμικό. Ας δούμε την περίπτωση του OpenStreetMap.
Το openstreetmap.org (osm.org) λειτουργεί ως ένας χάρτης βασισμένος στις αρχές του ελεύθερου λογισμικού, όπου οποιοσδήποτε έχει την δυνατότητα είτε να προσθέσει πληροφορίες είτε να πάρει πληροφορίες και να τις αξιοποιήσει όπως επιθυμεί.
Το ότι όλες οι πληροφορίες παρέχονται ως ελεύθερο λογισμικό, έδωσε την δυνατότητα σε πολλούς προγραμματιστές ή και επιχειρήσεις, να γνωρίζουν ότι είναι νόμιμο και να αισθάνονται άνετα με την χρησιμοποίηση αυτών των δεδομένων για να δημιουργήσουν κάποια νέα υπηρεσία.
Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. Έχουν δημιουργηθεί δεκάδες λογισμικά και υπηρεσίες που βασίζονται στα δεδομένα του OpenStreetMap και καλύπτουν ένα τεράστιο εύρος χαρτογραφικών αναγκών, χωρίς κανένα κόστος για τον τελικό χρήστη. Μπορείτε να ξοδέψετε ατελείωτες ώρες, εξερευνώντας τις υπηρεσίες που βασίζονται στο OSM, ή εξερευνώντας ιστότοπους που χρησιμοποιούνται για να σχεδιάσετε ίχνη πάνω σε χάρτη, και να αναρωτηθείτε αν αξίζει τον κόπο απλά να χρησιμοποιείτε «δωρεάν» λογισμικό ή αν είναι καλύτερα το να αρχίζετε να υποστηρίζετε πιο ενεργά το «Ελεύθερο Λογισμικό» και την χρησιμότητα και τις αξίες που αυτό πρεσβεύει.
Σύγκριση
Ας κάνουμε και ένα μικρό απολογισμό των δύο ανωτέρω περιπτώσεων.
Από την μία η μεγάλη επιχείρηση έχει εστιάσει στα σημεία που μπορούν να αυξήσουν τα έσοδά της. Έτσι έχει πολύ καλή κάλυψη των βασικών αναγκών που χρειάζονται οι περισσότεροι χρήστες, ώστε να μπορεί να διατηρήσει μια μεγάλη βάση χρηστών, και ταυτόχρονα επεκτείνει την κάλυψη των επιχειρήσεων μιας και μέσω αυτών μπορεί να αυξήσει τα έσοδά της. Οτιδήποτε δεν έχει μαζική χρησιμότητα ή πιθανότητα για έσοδα, έχει μείνει εκτός.
Από την άλλη το OSM δίνοντας ελεύθερη πρόσβαση σε όλους, έδωσε την δυνατότητα να δημιουργηθούν εξειδικευμένοι χάρτες που είναι τρομερά χρήσιμοι σε συγκεκριμένες ομάδες χρηστών. Μια τέτοια περίπτωση είναι το opentopomap.org που είναι εξειδικευμένο στην αποτύπωση των βουνών και των μονοπατιών τους, κάτι εξαιρετικά χρήσιμο σε ορειβάτες, ποδηλάτες και γενικά φίλους του βουνού. Το δε ίδιο osm.org μας δίνει εντυπωσιακά πολλές δυνατότητες να καταχωρήσουμε με ακρίβεια διάφορα χαρακτηριστικά σε ένα χάρτη, όπως για παράδειγμα μία σκάλα, ένα καταρράκτη, μια γεφυρούλα, μια διάβαση μέσα από ρέμα σε κάποιο σημείο ενός ορεινού μονοπατιού.
Και φυσικά ότι καταχωρούμε εμείς θα το βρει έτοιμο κάποιος άλλος, και ότι καταχωρεί κάποιος άλλος θα το βρούμε έτοιμο εμείς. Αυτό το είδος συνεργασίας ονομάζεται πληθοπορισμός και η χρησιμότητά του είναι επίσης γνωστή από την συμμετοχική εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια.
Αν θέλετε κάποια προσαρμοσμένη αναζήτηση στα δεδομένα, αξίζει να δοκιμάσετε το overpass-turbo.eu όπου θα καλύψετε ακόμα και τις πιο εξειδικευμένες σας ανάγκες.
Επίσης αν είστε ήδη χρήστης του OSM υπάρχει μια πληθώρα στατιστικών που δημιούργησε ο Pascal Neis, όπου μεταξύ αυτών υπάρχουν τα Your OSM Heat Map, How did you contribute to OSM? και Who’s around me?.
Και οι δυνατότητες δεν σταματούν ποτέ…
Αν αυτό το άρθρο σας φάνηκε ενδιαφέρον, ίσως θα θέλατε να δείτε περισσότερα άρθρα τεχνολογίας.